Bir Maddenin Doğada Yok Olma Süreci Nasıl Belirlenir?
Her gün açığa çıkan atıklar, doğada kendiliğinden yok olmak için büyük bir zaman dilimine ihtiyaç duyar. Biyobozunma olarak da ifade edilen bu durum, doğal ortamda mikroorganizmaların uygun koşullar oluştuktan sonra atıkları tüketmesinden ibarettir. Yani daha açık bir ifade ile doğal veya yapay herhangi bir maddenin doğada kendiliğinden yok olma süreci, biyobozunma olarak açıklanır. Biyobozunmanın gerçekleşebilmesi için atık cinsinden ortam sıcaklığına kadar birçok uygun koşul gereklidir. Bu doğal bozunma süreci boyunca ortaya çıkan enerji ve bileşikler, evrene tedavisi zor zararlar verebilir. Bilim insanları, bunun önüne geçebilmek için hangi atıkların doğada ne kadar zamanda yok olacağını gözlemler. Atıkların doğada yok olma sürelerini hesaplamak için sıklıkla respirometre testleri uygulanır. Respirometre, çöplerin doğada yok olma süreleri ve zararlarını saptamak için etkili yöntemlerin başında gelir. Bu yöntem, temel olarak herhangi bir atığa yok olması için ihtiyaç duyduğu doğal ortamı sağlamaktan ibarettir. Bilim insanları, bir deney kabına toprak, bitki ve bakterilerden oluşan bir doğal ortam yaratır. Ardından ölçülmek istenen atık bu ortama bırakılır ve havalandırılır. Doğal ortamda var olan bakteriler, solunumla birlikte atıkları bozmaya başlar. Yani atık, bakteriler tarafından tüketildikçe ortama karbondioksit salınır. Respirometre testleri ile solunum miktarı ve bozunma süreci hesaplanır. Açığa çıkan karbondioksit miktarı ve süresi, bakterilerin çalışma yoğunluğuna ve fazlalığına göre değişkenlik gösterir. Bu süreç, doğrudan atığın cinsi ile alakalıdır.
Hangi Atık Doğada Ne Zaman Kaybolur?
Sosyal yaşamın her evresinde ortaya çıkan atıklar, doğada kendiliğinden kaybolmak için belli bir süreye ihtiyaç duyar. Atıkların doğada yok olma süreleri, respirometre testleri ile gözlemsel ve varsayımsal olarak hesaplanır. Ancak bu bozunma süreci, atığın cinsine ve ortam koşullarına göre değişebilir. Atıklar, cinsine göre doğada farklı sürelerde yok olur. Bu süre, atığın organik veya inorganik olmasına bağlı olarak 5 gün olabileceği gibi 5000 yılı da bulabilir. Örneğin; bir elma çöpü veya kabuğu, doğal ortamda bozunmak için sadece 5 güne ihtiyaç duyar. Bu doğal atık, anaerob veya aerob bakteriler tarafından kolayca tüketilebilir. Ancak bu süreç, pil ve akü gibi enerji üreten atıklar için aynı şekilde işlemez. Atık pilin doğada yok olma süresi, respirometre testleri ile 300 yıldan daha fazla olarak ölçülmüştür. Pil içerisindeki ağır metaller, zamanla ortaya çıkarak denizlere kadar ulaşır. Kimyasal birikmenin toprak ve denizlerimize verdiği zararın önüne geçebilmek için atık pilleri doğaya değil, toplama kutularına atmak gerekir. Farklı atıkların doğada ne kadar sürede kaybolabileceğini sizlere gösterebilmek için kısa bir liste hazırladık:- Sebzeler, 5 gün ile 1 ay arasında
- Kâğıt, 2-5 ayda
- Pamuklu giysiler, 6 ayda
- Yün çoraplar, 1-5 yılda
- Karton süt kutuları, 5 yılda
- Deri ayakkabılar, 25-40 yılda
- Naylon kumaşlar, 30-40 yılda
- Teneke kutular, 50-100 yılda
- Plastik atıklar, 1000 yılda
- Cam şişeler, 4000 yılda
Atıkların Doğada Yok Olma Süreleri Önemli midir?
Atıkların doğada yok olma süreleri, doğal yaşam ve çevre sağlığı için son derece önemlidir. Doğal ortamda bakteriler tarafından çözünebilen atıklar, kısa sürede yok olur. Ancak plastik, cam ve metal gibi katı inorganik cisimler, binlerce yıla ihtiyaç duyabilir. Bu süre boyunca hem ortaya çıkan karbondioksit hem de çeşitli zehirli gazlar, doğaya oldukça büyük zararlar verir. Çözünmesi güç atıklar; binlerce yıl doğada yer edinerek toprak, su ve havanın yapısında geri dönüşü güç değişiklikler yaratır. Bu değişimler, canlı yaşamını doğrudan tehdit eder. Durum böyle olunca hem doğayı hem de kendi hayatımızı korumak için çöplerin doğada yok olma sürelerini iyi bilmemiz gerekir. Bu sayede atık üretirken daha dikkatli olacağımız gibi onları sınıflandırarak geri dönüşüme kazandırma konusunda da bilinçlenebiliriz.
Cam Atıklar Ne Zaman Yok Olur?
Cam kullanılarak üretilen şişe, kavanoz, tabak ve süsler, evlerin olmazsa olmazlarıdır. Bu ürünler kullanılmaz hâle geldiğinde tıpkı diğerleri gibi çöpe atılır. Oysa ki cam atıkların doğada yok olma süreleri, son derece uzundur. Ham maddesi toprak olan cam, doğada yok olmak için en az 4000 yıla ihtiyaç duyar. Çünkü bu ürünler, yüksek sıcaklıklarda birden fazla işlemden geçerek üretilir. Cam, çevresel koşullara karşı direnci artırılmış olan bir materyaldir. Bu ve benzer katı atıkların doğada yok olma süreleri, son derece uzundur. Plastik ile kaplı olsun veya olmasın camın doğal ortamda bakteriler tarafından tüketilmesi imkânsıza yakındır. Doğaya atılan cam ürünler, aynı zamanda orman yangınlarının da en önemli nedenlerinden biridir. Cam atıkların doğa üzerindeki anlık ve uzun süreli zararlarını ortadan kaldırmanın yolu, geri dönüşümdür. Evlerimizden çıkan cam atıkları geri dönüşüm kutularına bırakarak yeni ambalajların ham maddesine dönüştürebiliriz. Böylece atık oluşumunun önüne geçerken aynı zamanda üretimde de tasarruf sağlanmasına yardımcı olabiliriz.
Plastik Atıklar Ne Kadar Sürede Yok Olur?
Plastik, ayakkabılardan içecek paketlerine kadar her alanda etkili bir şekilde kullanılır. Dolayısıyla son derece yoğun kullanılan bu materyali hayatımızdan çıkarmak, oldukça zordur. Sadece alışveriş için kullanılan bir poşet bile doğada yok olmak için en az 1000 yıla ihtiyaç duyar. Plastik ürünlerin yapımında kullanılan petrol, bakterilerin damak tadına pek de hitap etmez! Plastik atıklar, cinsine ve boyutuna göre doğada 50 yıldan 1 milyon yıla kadar uzanan uzun bir süreçte yok olur. Bakterilerin doğrudan tüketemediği petrol türevi plastik atıklar, güneş ısısı ve radyasyon ile parçalanmaya uğrar. Böylece ortaya çıkan bileşikler bakteriler tarafından yenebilir. Plastikler, güneşin ulaşması güç olan çöp yığınlarında milyonlarca yıl boyunca hiç bozulmadan varlığını sürdürebilir. Bu inatçı atıkları daha faydalı bir hâle getirebilmek için plastik geri dönüşümü şarttır. Siz de doğanın daha fazla canının yanmasına engel olmak için plastik atıklarınızı geri dönüşüme kazandırabilirsiniz.
