Sıfır Atık Nedir? Evinizde Sıfır Atığa Başlamak İçin 10 Öneri

Günlük hayatta kullanılan eşyaların geri dönüştürülebilen özellikte olması, gelecek nesillere bırakacağımız dünyanın çok daha yaşanabilir olmasını sağlar. Bu nedenle satın alacağınız ürünlerin geri dönüşümden elde edilmiş olması veya geri dönüştürülebilir özellikte olmasına dikkat etmeniz oldukça önemlidir. Bu yazı içerisinde; “Sıfır atık nedir?”, “Sıfır atık belgesi nasıl alınır?”, “Sıfır atık nasıl yapılır?”, “Sıfır atık nasıl uygulanır?” gibi sorulara kapsamlı cevaplar verdik. Siz de bireysel olarak, sıfır atık evde nasıl uygulanır diye kendinize sorular soruyorsanız, bu yazımızı okumanız yararlı olacaktır.

Sıfır Atık Nedir? Nasıl Uygulanır?

Sıfır atık, dünya üzerindeki kaynakların çok daha etkili kullanılması ve çevrenin sağlıklı bir şekilde kalmasını hedefleyen bir anlayış olarak tanımlanabilir. Burada önemli olan kaynakların minimum atık oluşturacak düzeyde ve verimli olacak şekilde kullanılmasıdır. Ayrıca atık oluşsa dahi, maksimum düzeyde geri kazandırılmasına önem verilir. Bu anlayışı benimseyerek, gelecekte yaşayacak olan bütün canlıların çok daha iyi şartlarda hayatlarına devam etmesini sağlayabiliriz.

Sıfır atık uygulaması, hayatımızda yapacağımız değişikliklerle mümkündür. Günlük yaşantımız içerisinde olabildiğince az atık oluşturmak birinci hedef olmalıdır. Atık oluşmasını engellemek, atık oluştuktan sonra onları geri dönüşüme sokmaktan çok daha kolay bir yöntemdir. Örneğin; küçük plastik şişelerdeki sular yerine cam şişeli olanları tercih ederek bu anlayışı benimsemeye başlayabilirsiniz. Hayatınızda buna benzer birçok alışkanlığınızı değiştirecek sıfır atık için güzel bir başlangıç yapabilirsiniz.

Neler Sıfır Atık Olabilir?

Sıfır atık ürünleri, çevre duyarlılığıyla üretilen eşyalardır. Bu özelliğe sahip olan eşyaların kullanılması, bireysel olarak yapılabilecek en yararlı çözümlerden birisidir. Sıfır atık örnekleri arasına %100 geri dönüştürülebilen malzemeden üretilen eşyalar dâhil edilebilir. Bunlar aynı zamanda tamamı geri dönüşüme tekrar dâhil edilerek atık oluşumunun minimuma indirilmesine imkân sağlar. 

Geri dönüşüm işlemleri oldukça meşakkatlidir. Her bir atığın kendi içerisindeki benzerleri ile birlikte geri dönüşüme girmesi gerekir. Bu işlemin kolay yapılabilmesi için sıfır atık kutuları kullanılabilir. Belirli özellikteki atıkların geri dönüşüme rahat bir şekilde dâhil edilmesi için özel biriktirme alanlarını kullanmanız oldukça işlevsel olabilir.

Sıfır Atığın Sunduğu Avantajlar Nelerdir?

Atık sorunu ne kadar büyük olursa gelecekteki yaşayan canlıların çevresel problemleri de o kadar büyük olacaktır. Bu nedenle gelecekte çok daha temiz bir çevreye sahip olmak için sıfır atık ve geri dönüşüm konusuna önemle eğilmemiz gerekir. Yapılan çalışmalar ile sıfır atık faydaları şu şekilde sıralanabilir.

• Sıfır atığın sağladığı en büyük yarar, kaynakların verimli kullanılmasıdır.
• İsrafın önüne geçildiği için oluşabilecek maliyetler de oldukça düşük olacaktır.
• Ağaçların ihtiyaç fazlası kesilmesinin önüne geçer.
• Bizden sonra yaşayacak olan her türlü canlının çok daha temiz bir doğada hayatını devam ettirmesine imkân sağlar.
• Küresel ısınmaya neden olan, havaya salınan sera gazlarının miktarında büyük ölçüde düşüş gerçekleşmesine yardımcı olur.
• Çevre ve canlılar için oluşabilecek riskleri minimuma indirir.

Sıfır Atık Yönetmeliği Neleri İçerir?

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından 12 Temmuz 2019 günü Resmî Gazete’de yayınlanan bilgilere göre sıfır atık yönetmeliği içinde beş ana madde bulunur. Bu maddeler şu şekildedir.

1. Amaç, kapsam, dayanak ve tanımların detaylı bilgileri.
2. Genel esaslar, görev, yetki ve yükümlülüklerin kapsamlı olarak anlatıldığı bölüm.
3. Sıfır atık yönetim sisteminin kurulması ve toplama sistemine ilişkin esasların detaylı bir şekilde anlatıldığı kısım.
4. Sıfır atık belgesine ilişkin esasların bulunduğu maddeler.
5. Koordinasyon kurulu ve yönetim sistem planının hazırlanması bilgilerini içeren çeşitli ve son hükümlerin bulunduğu kısım.

Bu yönetmelik, konuyla ilgili kapsamlı detaylar bulabileceğiniz şekilde hazırlanmıştır. Uygulanması ve hukuksal süreçler ile ilgili bilgileri de bu yönetmelik içerisinde bulabilirsiniz. İlgili yönetmeliğe, resmigazete.gov.tr adresinden dilediğiniz zaman ulaşabilirsiniz.

Sıfır Atık Başvurusu Nasıl Yapılır?

Sıfır atık başvurusu Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na yapılmalıdır. Başvuru süreci için gerekli olan kriterler ve detaylar 2020 yılında yayınlanan kılavuzda detaylandırılmıştır. Konuyla ilgili olarak proje oluşturmak isteyen herkes başvuruda bulunabilir. Proje başlatıp farkındalık yaratmak isteyen kurumlar arasında; zincir marketler, eğitim kurumları, yurtlar, sağlık kuruluşları, konaklama tesisleri ve mahallî idareler olabilir. Günümüzde başvuru işlemleri online olarak ecbs.cevre.gov.tr adresinden yapılır. Gerekli verilerin sağlanması için e-devlet bilgileri de gerekir. Sisteme giriş yapıldıktan sonra ilgili form doldurularak il müdürlüğüne iletilir. İl müdürlüğünden onay alındıktan sonra EÇBS sistemine giriş yapılarak uygulama kullanılacak hâle getirilecektir.

Sıfır Atık Belgesi Ne İşe Yarar?

Konuyla ilgili olarak son yönetmeliğe göre bazı kurum ve kuruluşların sıfır atık belgesi alması zorunlu hale gelmiştir. Bu kurumlardan bazıları; havalimanları, limanlar, iş merkezleri, eğitim kurumları, yurtlar, sağlık kuruluşları, zincir marketler, akaryakıt istasyonları, konaklama işletmeleri ve sanayi tesisleridir. Bu kapsama dâhil olan firmalar, belgeyi temin etmelerinin gerekli olup olmadığına ilgili yönetmeliğe bakarak karar verebilirler. 

Sıfır atık uygulamaları, zorunlu olsun ya da olmasın insanlık adına oldukça önemli yere sahip aksiyonlardır. Bireysel olarak biz bu konuda elimizden geleni yapıyor olsak da büyük firmaların da konu kapsamında kendilerini geliştirmeleri gereklidir. Bu sayede atık konusunda topyekûn bir savaş verebiliriz.

Sıfır Atık Belgesi Nasıl Alınır?

Sıfır atık belgesi, bu konuda yönetim sistemini kuran, işleten ve bu çalışmayı belgelendirmek isteyen mahallî idareler ve kurumlar tarafından alınabilir. Belgeyi vermek üzere yönetmelik kapsamında Çevre ve Şehircilik İl Müdürlükleri yetkilendirilmiştir. Belge dört seviyede; temel, gümüş, altın ve platin olarak düzenlenir. Belgeyi alması zorunlu olan; bina, yerleşke, kurum ve mahallî idareler ilk aşamada temel seviye atık belgesi almakla yükümlüdür. 

Sıfır atık belgesini almak için Entegre Çevre Bilgi Sistemi’ne kayıt yapılması gerekir. Sıfır atık projeleri kapsamında kayıt yaptırmak için, atık bilgi sistemi üzerinden giriş yapılabilir. Yönetmelikte bulunan kriterlere göre gerekli adımlar atıldıktan sonra belge, kurum veya yerel yönetimlere verilir. Sıfır atık önemi bu ve benzeri devlet destekli girişimler sayesinde zaman içerisinde çok daha fazla kişiye ulaşmıştır.

Hangi Firma, Kurum veya Kuruluşlar Sıfır Atık’a Dahil Olabilir?

Sıfır atık hedefleri arasında, kurumların topluca bu konuyla ilgili çalışmalar yapması da bulunur. Başlangıç aşamasında belirli kurum ve kuruluşların temel sıfır atık belgesine sahip olması devlet tarafından zorunlu hâle getirilmiştir. Yönetmeliğe göre belge alması gerekli olan kurum ve firmalar şu şekilde sıralanabilir.

• 100 oda ve üstü konaklama kapasiteli işletmeler.
• 300 ve üzeri konuta sahip siteler.
• Akaryakıt istasyonları.
• Dinlenme tesisleri.
• 500 metrekare ve üzeri olan alışveriş merkezleri.
• Çed yönetmeliğinin ek-1 listesinde yer alan sanayi tesisleri.
• Sanayi sicil belgesine sahip sanayiciler.
• 250 ve üzeri öğrencisi bulunan eğitim kurumları ve yurtlar.
• Havalimanları.
• 100 ve üzeri bürosu bulunan iş merkezi ve ticari plazalar.
• Limanlar.
• Organize sanayi bölgeleri.
• 100 yatak ve üzeri kapasiteye sahip olan sağlık kuruluşları.
• Zincir marketler.

Belediyeler İçin Sıfır Atık Sistemi Kurulumu

Sıfır atık amacı doğrultusunda kendini geliştirmek isteyen her kurum, proje için gerekli birimlere başvuru yapabilir. Bu kurumlar arasında belediyeler gibi yerel yönetimler de olabilir. Yerel yönetimlerin bu konuya hassasiyetle yaklaşması, diğer kuruluşların da dikkatini çekmesini sağlayacaktır. Belediyeler için sistem kurulumu için öncelikli olarak, atık yönetim sisteminden sorumlu olacak kişilerden oluşan bir ekibin toparlanmasıyla başlamalıdır. Bu ekip sayesinde sistem düzenli ve verimli bir şekilde çalışabilir.

 

Daha sonra, atıkların etkin bir şekilde toplanabilmesi için toplama altyapısının oluşturulması gerekir. Sıfır atık renk skalası dâhilinde olan 2 farklı konteyner ile bu işleme başlanabilir. Geri dönüşüme uygun olan atıklar için mavi, diğer atıklar için gri renkli konteynerler kullanılabilir. Ayrıca, sokak ve caddelere sıfır atık çöp kutuları yerleştirilebilir. Halkın kolayca ulaşabileceği noktalara mobil atık getirme merkezleri eklenebilir. Bu sayede belediyeler atık toplama faaliyetlerini çok daha rahat bir şekilde yapabilir. Atıkları kendi içlerinde ayırarak toplamak, geri dönüştürülme oranlarını artıran en büyük faktörlerden biridir.

AVM ler İçin Sıfır Atık Sistemi Kurulumu

Sıfır atık malzemeleri toplamak ve doğru bir şekilde geri dönüşüm sistemine dâhil etmek oldukça önemlidir. Yerel yönetimlerin titizlikle gerçekleştirdiği bu kapsamdaki projelere, insanların son zamanlarda oldukça fazla zaman geçirdiği AVM’ler de katılmaya başlamıştır. Sağlıklı bir yaşam için gerekli olan bu ve benzeri projelerin insanların kalabalık olduğu yerlerde olması oldukça yararlı olabilir.

AVM’ler için de sistem kurulumu tıpkı belediyelerde olduğu gibi çalışma ekibinin oluşturulması ile başlar. Bu ekip, sistemden sorumlu olarak her faaliyetin doğru bir şekilde çalışmasını sağlar. Daha sonra detaylı bir planlama süreci geçirilmesi gerekir. Bu sayede uygulamaların çok daha etkili ve başarılı olması sağlanabilir. Bu aşamadan sonra, ihtiyaç duyulan ekipmanların temin edilip uygun yerlere yerleştirilmesi gerekir. Zamanla birikmeye başlayan atıklar toplanarak geri kazandırılması için çevre lisanslı tesislere ulaştırılır. Son olarak, düzenli periyotlarda raporlar çıkarılarak sistemin nasıl işlediğine dair verilere ulaşılmalıdır. Bu sayede yapılan projenin ne kadar etkili olduğu, sağlıklı çalışıp çalışmadığı da tespit edilebilir.

Hastaneler İçin Sıfır Atık Sistemi Kurulumu

Hastaneler, sıfır atık projelerinin uygulanması gereken en doğru noktalardan biridir. Kalabalıkların düzenli olarak ziyaret ettiği yerlerden biri olan hastaneler, kullanıcıların bilinç kazanması için de örnek olacak tesisler arasında yer alır. Proje geliştirmek için, tıpkı tüm diğer kurumlarda olduğu gibi öncelikli olarak bu iş için bir ekip toplanması gerekir. Oluşturulan ekip, konuyla ilgili bilgi sahibi olmalı ve yürütme işlerinin düzgün bir şekilde devam etmesini sağlamalıdır. Harekete geçmeden önce ise sağlam bir planlama yapmak, başarıya giden yolun en önemli noktalarından biridir.

Yapılan planlama çalışması akabinde ise uygulama için gerekli olan ekipmanların temin edilmesi gerekir. Sıfır atık çöp poşeti, atık kumbaraları gibi ekipmanların gerekli yerlere uygun olacak şekilde yerleştirilmeleri sağlanmalıdır. Zaman içerisinde birikmeye başlayan atıklar ise toplandıktan sonra bu konuda uzman olan bir çevre lisanslı tesise ulaştırılır. Bu döngünün doğru bir şekilde çalışması için belirli aralıklarla raporlar çıkartılmalıdır. Bu raporlar kontrol edilerek, gerekiyorsa düzenlemeler yapılmalı ve ardından gerekli eylemler hayata geçirilmelidir.

Sıfır Atık Sistem Kurulumu Aşamaları Nasıldır?

Bu konuda yayınlanan son yönetmeliğe göre belli başlı kurumların zorunlu olarak alması gereken sıfır atık belgesi bulunur. Bu kurumlar temel düzeyde olan belgeyi almakla yükümlüdür. Bu kapsama dahil olmayan kurumlar da proje oluşturarak gelecekte yaşamına devam edecek canlılar için elini taşın altına sokabilir. Bu sayede çevrenin temiz olmasına katkı sağladıkları gibi aynı zamanda insanlara da örnek olabilirler.

Kurulum aşaması içerisinde gerekli olan evreler hemen hemen tüm kurumlar için geçerlidir. Bu aşamada kuruma özel gereksinimler göz önünde bulundurularak hareket edilmesi çok daha etkili sonuç almasına vesile olabilir. Firmaların sıfır atık kapsamında yaptıkları projeleri hayata geçirmeleri, o firmaların ya da kuruluşların kullanıcıları tarafından da olumlu karşılanacaktır.

Odak Noktalarının Belirlenmesi

Sistem için gerekli çalışmaya odak noktalarının belirlenmesi ile başlanabilir. Bu sayede gerekli olan ihtiyaçlar tespit edilebilir. Bu işlemlerin yapılması için bir ekibin kurulması, sistemin çok daha başarılı bir şekilde sürdürülmesini sağlar. Yapılacak olan çalışmaların ve kuruma özgü detayların tespiti için doğru şekilde belirlenmesi önemlidir. Bu sayede mükemmel bir uygulama için tüm süreç hazır hâle getirilir.

Mevcut Durum Tespiti

Sıfır atık sisteminin uygulanma aşamasından önceki konulardan biri de mevcut durum tespitidir. Bu süreç içerisinde odak noktalar belirlendikten sonra elde olan konuyla ilgili malzemeler kontrol edilebilir. Eksik olan malzemeler ortaya çıkarılarak en kısa sürede temin edilmesi sağlanabilir. Bu sayede atıkların etkili bir şekilde toplanmasına yardım edecek olan ekipmanın doğru bir şekilde temin edilmesi sağlanabilir.

Planlama

Projenin uygulanmaya başlamadan önce kapsamlı bir şekilde değerlendirilmeden geçirilmesi gerekir. Bu durum, detaylı bir planlama süreci ile hayata geçirilebilir. Yapılacak olan ön çalışmalar, projenin ileride hangi durumda olacağı hakkında bilgi de verebilir. Planlamaların eksiksiz yapılması, uygulanması kadar önemli olan hususlardan biridir. Yapılan planlama aşamalarından sonra artık uygulama kısmına geçiş yapılabilir.

İhtiyaçların Belirlenmesi & Temin

Uygulamaya başlamadan önce yapılan durum tespiti ve planlama aşamaları ihtiyaçların belirlenmesinde oldukça yararlı olacaktır. Bu sayede eldeki uygun malzemeler ortaya çıkarılabilir. Ayrıca, eksik olan malzemeler de belirlenerek hızlıca tedarik edilebilir. Tedarik etmeden önce ihtiyaçların belirlenmesi, yapılacak olan masrafların da minimuma inmesi sağlayacaktır. Sıfır atık poşet ve benzeri malzemelerin tedarik sürecinden sonra uygulama aşamasına geçilebilir.

Eğitim & Bilinçlendirme

Kurulum süreçlerinden biri de eğitim ve bilinçlendirme üzerine yapılacak olan toplantılar ve seminerler olabilir. Kurum içerisinde bu konu hakkında yeteri kadar bilgiye sahip olmayan çalışanlar kapsamlı bir şekilde bilgilendirilerek projeye çok daha fazla katılım elde edilmesi sağlanabilir. Ayrıca, projenin hassasiyeti de bu şekilde geniş kitleler tarafından anlaşılacaktır. 

Uygulama

Sıfır atık projelerini uygulamadan önce kapsamlı bir hazırlık yapmak oldukça önemlidir. Yapılan hazırlık sonrasında uygulamaya geçmek projenin eğlenceli olan bölümüdür. Gerekli olan ekipman temini sonrasında ilgili yerlere atık toplama kutuları yerleştirilerek, biriktirme işlemi başlatılacaktır. Biriktirilen atıkların daha sonra geri dönüşüm tesislerine gönderilmesiyle işlem tamamlanmış olur.

Raporlama

Sıfır atık projesinin verimli bir şekilde çalışması için gerekli olan hazırlık ve uygulama işlemleri kadar, denetleme süreci de yüksek önem taşır. Uygulama başladıktan sonra belirli periyotlarda raporlar çıkarılarak süreç analizi yapılabilir. Daha sonra bu analizler doğrultusunda aksiyonlar alınarak sürecin çok daha başarılı olması sağlanabilir.

Evde Sıfır Atığa Başlamak İçin Neler Yapabilirsiniz?

Sıfır atık projesine dahil olmak için bir kuruma üye olmanıza gerek yoktur. Hayatınızda yapacağınız küçük değişikliklerle bu konuda yüksek bilinçli bir katılımcı olabilirsiniz. Bu konuda yapılabilecekler ise şu şekilde sıralanabilir.

1. Eve alınan eşya ve malzemeleri ihtiyaç doğrultusunda belirleyerek gereksiz malzeme ve eşya satın almaktan kaçınabilirsiniz.
2. Alışverişlerinizi kendi çantanız ile yapabilirsiniz. Bu süreçte yanınızda çanta yoksa gereksiz poşet istemeyin.
3. Tek kullanımlık ürünlerden uzak durabilirsiniz. Çünkü en fazla atığa neden olan ürünler bunlardır.
4. Promosyonlara cazip olsalar bile reddedebilirsiniz.
5. Bayatlayan yiyecekleri farklı şekillerde kullanabilirsiniz. Örneğin; bayat ekmekleri çeşitli yöntemler ile galeta unu ya da farklı malzemeler hâline dönüştürebilirsiniz.
6. İhtiyacınız olmayan ama sürekli temin ettiğiniz ürünleri hayatınızdan çıkarabilirsiniz.
7. Yemeklerinizi evde hazırlayabilirsiniz. Modern görünümlü bir sefer tası alarak etrafınıza örnek olabilirsiniz.
8. Organik atıkları çöpe atmayarak çeşitli aktivitelerde veya çiçekleriniz için gübre olarak kullanabilirsiniz.
9. Ailenizde bulunan tüm bireylere bu konuda detaylı bilgiler verebilirsiniz. Çevrenizin bu konuda hassas olmasına yardımcı olabilirsiniz.

Evde Sıfır Atığa Başlamanın Önemi Nedir?

Evde sıfır atık konusunda bir şeylere başlamak, bireysel olarak bu konuda yapabileceğiniz en iyi işlemlerdendir. Bu durum aynı zamanda çevrenizin de konuya ilgi duymasını sağlayacaktır. Bu sayede, konunun önemi çok daha hızlı bir şekilde insanlar arasında yayılabilir. Çevre ile ilgili tüm konular için bireysel aksiyona geçmek oldukça önemlidir. Gelecekteki canlıların yaşamına duyduğumuz saygıyı göstermenin en güzel yollarından biri, sıfır atık konusunda bireysel olarak eyleme geçmektir. Bu eylem, zaman içerisinde toplum olarak bilinçlenmemizi sağlayacak olan ilk adımdır.