Atık Yağ Nedir? Hangi Yağlar Atık Yağdır?
Bitkisel yağlar, her yemeğin olmazsa olmazlarından biridir. Bu ismi almasının nedeni ise yağın üretiminde kullanılan fındık, zeytin, pamuk, palmiye, kanola, mısır, ayçiçeği ve soya gibi bitki tohumlarıdır. Yağlık tohum olarak da bilinen bu ürünler, birçok işlemden geçerek sanayi ve ev tipi kullanımına hazır hâle getirilir. Paketli yiyeceklerin içinde sık sık yer alan bu yağlar, mutfaklarda ise kavurma ve kızartma işlemleri için kullanılır. Sıvı yağ olarak da bilinen bu ürünler, kaynama derecesine çok çabuk ulaştığı için tekrar kullanılması pek mümkün değildir. Birkaç kez kullanılan yağlar, kimyasal yapısına kir ve metaller karışması ile tekrar kullanılamaz hâle gelir. Tekrar kullanılması sağlık açısından son derece zararlı olan bu ürünler, “Atık yağlar nedir?” sorusunu da beraberinde getirir. Her yıl 350 bin ton oluştuğu düşünülen ve doğrudan tüketimi artık mümkün olmayan atık bitkisel yağlar, hem üretim hem de kullanım sonrasında ortaya çıkar. Üretimde rafineri aşamasında ortaya çıkan yağlı toprak, atık sınıfına girer. Bunun yanı sıra kızartma için kullanılan ve tortulu bitkisel yağlar da atık olarak adlandırılır. Atık bitkisel yağ, birkaç kez kullanıldıktan sonra işlevini kaybeden, kullanılmaz gıda maddesi sınıfına girer. Acımsı tadının yanı sıra sağlığa zararlı yapısı ile atık yağ, diğer ürünler gibi doğrudan çöpe atmaya müsait bir gıda ürünü değildir. Hatta çöp toplama merkezlerinde çıkan yangınların en büyük sebeplerinden biri de bu atık yağlardır. Ayrıca kullanımın ardından lavaboya dökülen atık yağlar da su kaynaklarımız için başlı başına bir tehdit oluşturur. Atık yağlar; yalnızca tüketimde değil, üretim alanında da devasa boyutlara ulaşır. Fabrikalardan çıkan atık niteliğindeki bu yağlar, doğaya karıştığı takdirde canlı yaşamı için büyük bir tehlike oluşturur. Bu nedenle sanayi alanında her yıl güncellenen yönetmelikler ile bu yağların ortadan kaldırılması için birçok yöntem belirlenir. Aslında yağların toprak ve su üzerindeki zararlarını tamamen ortadan kaldırmak için küçük çaptaki bireysel önlemlerin bile büyük önemi bulunur. Sonraki nesillere yaşanabilir bir dünya bırakmak için atık hâle gelen yağları bir şişede biriktirmeyi ihmal etmeyin. Ardından da doğru yağ toplama merkezlerine!
Bitkisel Atık Yağ Nedir?
Bitkisel yağlar, ev kullanımı için en uygun ürünler arasında yer alır. Tüm pişirme işlemlerinde vazgeçilmez bir yere sahip olan bu ürünler, ne yazık ki pek de uzun ömürlü değildir. Bitkisel yağ, yanmasa da uzun süre kaynadığı için kanserojen maddeler oluşturabilir. Özellikle fast food sektöründe tekrar tekrar kullanılan bitkisel yağlar, zamanla renk ve tat açısından da bozularak sinyaller vermeye başlar. Tek seferde bile kimyasallarla kirlenen bu yağın tekrar kullanılmaması önerilir. Bir kez daha kullanılamayacak kadar kirlenen yağa, bitkisel atık yağ denir. Bitkisel atık yağlar, ortaya çıkış sebeplerine göre 5’e ayrılır:- Soap Stock, bitkisel yağ rafinerisinden ortaya çıkar.
- Tank dibi tortular, bitkisel yağ depolanan tank sistemlerine birikir.
- Yağlı topraklar, bitkisel yağların rafinasyonu aşamasında oluşur.
- Yağ tutuculardan çıkan yağlar, üretim tesislerinin filtreleme sistemlerinden kaynaklanır.
- Kullanılmış veya kullanım ömrü geçmiş kızartma yağları, evlerden ve tüm yeme içme mekânlarından kaynaklanır.
Atık Yağların Çevreye Zararları Nelerdir?
Atık yağlar, diğer unsurlara göre geri planda kalsa da çevre kirliliğinin en büyük nedenlerinden biridir. Doğrudan toprağa ve kaynaklara karışan bu atık, canlı yaşamını derinden tehdit eder. Kızartmalık yağlar, çöpe veya lavaboya döküldüğünde geri dönüşü son derece güç sonuçlar doğurur. Atık yağ çevreye zararları sebebiyle doğrudan çöpe veya lavaboya dökülmemesi gereken ürünlerden biridir. Biriktirerek toplanması gereken bu yağlar, geri dönüştürülemiyorsa uygun tesislerde ortadan kaldırılmalıdır. Öyle ki rafinasyon ile ortaya çıkan atıkların hiçbir yerde depolanmadan ortadan kaldırılmasını zorunlu kılan yönetmelikler bulunur. Aynı durum, ev mutfaklarından çıkan yağlar için de geçerlidir. Atık yağların zararlarını sizler için birkaç madde ile anlattık:
- Atık bitkisel yağlar, su kirliliğinin en büyük kaynağıdır. Doğrudan suya karışan yağ, yoğunluğu daha düşük olduğu için yüzeyde birikir. Tam anlamıyla bir tabaka oluşturan bu yağ, suyun alt kısmına oksijen geçmesine engel olur. Böylece hava alamayan su ve canlılar, yavaş yavaş ölmeye başlar.
- Atık niteliğindeki yağlar, 2021 yılında İstanbul’un nefesini kesen müsilajın en büyük nedenlerinden biridir. Alt tabakanın oksijen almasını engelleyen atıklar, yaydığı zehirli ve kötü kokulu gazlarla aynı zamanda havanın da kirlenmesine neden olur.
- Lavaboya dökülen yağ, doğrudan deniz ve akarsulara ulaşır. Üstelik sudaki kirlilik; yalnızca balıklar için değil, çevrenin bitki örtüsü ve diğer hayvanlar için de tehlikelidir. Bunun yanı sıra yağ ile kirlenen su, tarımda kullanıldığında insan yaşamı için büyük bir tehlike oluştururken aynı zamanda toprağın kısırlaşmasına da neden olabilir.
- Çöpe dökülen atık bitkisel yağlar, sebepsiz olduğu düşünülen yangınların en büyük sebeplerinden biridir.
- Çöpe dökülen yağlar, geleceğin garantisi olan yer altı kaynakları ve toprağın kirlenmesine yol açar.
- Atık hâline gelen yağlar, gider tesisatlarının daralması ve tıkanmasına da neden olur.
Kullanılmış Yağlar Nereye Dökülmelidir?
“Atık yağlar nasıl değerlendirilir?” sorusunun en güzel cevabı, toplamak ve geri dönüşüme kazandırmaktır. Gelecek nesillere yaşanabilir bir dünya bırakabilmek için atıkları değerlendirme alışkanlığı edinmek gerekir. Su kirliliğinin %25’ini oluşturan atık yağlar; toprağa, havaya, suya ve canlı yaşamına doğrudan kast eder. Yangınlar gibi anlık etkilerinin yanı sıra tüm çevreyi zamanla kirleten bu ürünlerin değerlendirme biçimi de yasalarla belirlenmiştir. Çevre ve insan sağlığı için kullanılmış yağların nereye döküleceği veya dökülemeyeceği hakkında kesin bilgiler bulunur. Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliğine göre kullanılmış yağların kanalizasyona, lavaboya ve çöpe dökülmesi kesinlikle yasaktır. Aynı yasa ile bu yağların yemeklik, ham ve mineral yağlara karıştırılmasının yanı sıra kullanılmış yağların yakıt olarak kullanılması da yasaklanmıştır. Hiçbir işleme maruz bırakmadan motorlu sistemlerde yakıt olarak kullanılan yağ, alev almaya neden olabilir. Bunun yerine kullanılmış yağları geri dönüşüme kazandırarak zararsız ve verimli bir hâle gelmesi sağlanabilir.
