Sürekli Duyduğumuz Sıfır Atık Nedir?

6 milyardan fazla insana ev sahipliği yapan gezegenimizde yaşayan hemen herkesin “Hava kirliliği nedir?” sorusuna verecek bir cevabı bulunur. Tüketim alışkanlıklarının yarattığı kirlilik, büyük bir problem hâline gelmiştir. İklim değişikliğinin ve benzeri sorunların sıklıkla dile getirilmesinin sonucunda günümüzde sıfır atık kavramı popülerlik kazanmıştır. Sıfır atık, ekosistemi ve insan yaşamını tehdit eden unsurlar ile mücadele ederken kullanabileceğimiz en etkili yöntemlerden biridir. Bu, fazla miktarda atık oluşumunun önlenmesi gerektiği savunan bir yaklaşımdır. 

Sıfır atık kavramı; aşırı tüketimin önlenmesi, kaynakların verimli kullanımı, çevre için zararlı maddelerin sayısının azaltılması, etkin yönetim sistemlerinin kurulması ve geri dönüşüm yapılması gibi farklı gereklilikleri barındırır. Türkiye’de 2017 yılından beri sürdürülebilirlik ilkeleri kapsamında Çevre Bakanlığı sıfır atık projeleri yürütmektedir. Bu uygulamaların usullerini ve esaslarını belirleyen bir sıfır atık yasası da mevcuttur. Ulusal ve yerel basında geniş yer bulan haberler ise bu kavramla ilgili toplumsal bir bilinç oluşturma misyonuna hizmet eder. 

Sıfır Atık Projesinde Neler Yapılır?

Sıfır atık yaklaşımı, kurum ve kuruluşlardan başlanarak konunun muhatabı en küçük birim olan evlere kadar her yerde uygulanabilir. Kişisel alanlarını sıfır atık kavramına göre düzenlemek isteyenler için Geri Dönüşüm ile Yapabileceğiniz 10 Fikir gibi bilgilendirici yazılar çok faydalıdır. Sıfır atık projesinde amaç, mevcut sistemi bu prensip çerçevesinde daha düzenli ve uygulanabilir bir düzleme oturtmaktır. İşletmelerin bu konudaki yükümlülüklerini takip etmek üzere sıfır atık entegre çevre bilgi sistemi kullanılır. Profesyonel bir yaklaşımla sürdürülebilir çalışmaların hayata geçirilebilmesi için sıfır atık projesi yedi aşamadan oluşan yol haritası çerçevesinde uygulanır. 

Öncelikle kuruluşta bir odak noktası ve en az iki kişiden oluşan çalışma ekibi belirlenir. Sonraki aşamada mevcut atık yönetimi ortaya konur. Buna göre ihtiyaçların temin süresi, eğitim takvimi ve uygulama başlangıcını kapsayan kuruma özgü bir termin planı hazırlanır. Takip eden süreçte sıfır atık için kullanılacak olan konteyner, taşıma aracı ve depolama alanı gibi ihtiyaçların kurulumu sağlanır. Hedef kitlelere yönelik eğitim ve bilinçlendirme çalışmaları da yapılır. Hazırlık aşamasının ardından kuruluşta sıfır atık uygulamasına geçilir. Raporlama, izleme, önlem ve revizyon adımında ise sıfır atık projesinin işlevselliği sağlanır. 

Sıfır Atık Projesinin Dünyaya Sağladığı Faydalar Nelerdir?

Geride bıraktığımız yüz yıllık zaman diliminde yaşanan hızlı sanayileşme, insanlığı daha önce hiç karşılaşmadığı çevre kirliliği ve iklim krizi gibi büyük sorunlarla karşı karşıya getirmiştir. Günümüzde Pasifik Okyanusu’nda sürüklenen devasa çöp adasının ulaştığı boyutlar, “Plastik Kirliliği: Ne Kadar Zarar Veriyor?” yazısı okunarak çok daha kolay bir biçimde anlaşılabilir. Sıfır atık, ekosistemin doğal dengesinin bozulduğu bu kritik aşamada bize süreci tersine çevirebilme fırsatı verir. Sıfır atık uygulamalarının dünyaya sağlayacağı bazı faydalar şunlardır:

• Çevre ve canlılar için insan eliyle yaratılan hayati riskleri azaltır. 
• Aşırı tüketim nedeniyle ağaçların kesilmesini önlenir ve havaya salınan sera gazı miktarı azalır. 
• Oluşumu minimuma inen çöplerin depolanması ve bertarafı için daha az alan kirletilir.
• Kaynakların daha verimli şekilde kullanılması ve israfın önüne geçilmesi, maliyetleri düşürerek ekonomiye katkı sağlar. 
• Çevre kirliliği yaratan yeni ham maddelerin çıkarılma, rafine edilme ve işlenme miktarı azalır. 

Türkiye’den Sıfır Atık Haberleri 

Sıfır atık, pek çok ülkeyle birlikte Türkiye’nin gündeminde de üst sıralarda bulunan bir konudur. Gerçekleştirilen uygulamalar, atıkları meydana getiren sebeplerin saptanarak bu durumun engellenmesini sağlar. Oluşmuş atıkların ayrıştırılarak geri dönüşüme kazandırılması da bu uygulamalar sayesinde hızlanır. Sıfır atık yaklaşımının kamusal alanlarda, okullarda, hastanelerde, alışveriş merkezlerinde ve fabrikalarda uygulanmasının yanı sıra bireysel olarak benimsenmesi de gereklidir. Bu amacı gerçekleştirmek ve kitlesel bir farkındalık yaratmak üzere Türk medyasında yer verilen sıfır atık haberleri, önemli bir misyon üstlenir. 

Atıklar Kazandırıyor

Belediyelerin, sıfır atık uygulamalarının tabana yayılmasındaki rolü tartışılmazdır. Özellikle kamusal alanda farkındalık yaratmak ve vatandaşları teşvik etmek üzere atıklar kazandırıyor gibi başlıklara basında sıklıkla yer verilir. Örneğin Gaziemir Belediyesi’nin başlattığı yenilikçi uygulamalardan bir tanesi de mobil atık toplama merkezleridir. Farklı bölmelerden oluşan ünitelerde kağıt, plastik, metal, cam, elektronik, bitkisel yağ ve pil atıkları toplanır. Böylece geri kazanılabilir maddelerin evlerden kolay bir şekilde toplanması mümkün hâle gelir. Bilinçlenen vatandaşlar ise doğanın korunmasına ve ekonomik değer yaratılmasına katkıda bulunur. 

Sıfır Atıkta Yeni Dönem!

2022 yılının Ocak ayında yayınlanan sıfır atık haberleri, yönetmelik kapsamında plastik kullanımını azaltmaya yönelik güncel düzenlemelerin bilgisini verir. Önümüzdeki dönemde hayata geçirilecek olan uygulamalardan bazıları şunlardır:

• Maddelerin kolayca toplanabileceği çok sayıda atık getirme merkezinin kurulması. 
• Yiyecek israfını önlemek üzere gıda bankacılığının yaygınlaştırılması. 
• Sebze ve meyve atıklarından kompost üretilmek üzere toptancı hallerine ve pazarlara biriktirme ekipmanlarının yerleştirilmesi. 
• Bardak, tabak, çatal, kaşık, pipet ve ıslak mendil gibi ürünlerin kullanımının azaltılması.
• Evlerde oluşan atık ilaçların toplanıp bertarafının sağlanması.   
• Kullanılmış tekstil ürünlerinin ihtiyaç sahiplerine ulaştırılması.
• Kargo taşımacılığında ve mesafeli satışta gereğinden fazla ambalaj kullanımının engellenmesi.
• Müstakil konutlara geri kazanılabilir atıklar için ekipman zorunluluğunun getirilmesi. 

Atığını Getiren Alışveriş Puanını Kaptı

Türkiye’nin ilk sıfır atık ilçesi olan Zeytinburnu’nda oldukça faydalı bir uygulama hayata geçirilmiştir. 2020 yılının son aylarından beri Zeytinburnu’nun her yerini karış karış gezen mobil atık kazanç aracı, ilçe sakinlerine “atığını getir, puanını topla, alışverişinde harca” çağrısında bulunur. Büyük ilgi gören mobil atık kazanç aracı, kısa sürede 24 ton geri dönüştürülebilir maddenin toplanmasını sağlamıştır. Sıfır atık uygulamasının kolayca bir parçası olan kişilere de market alışverişlerinde kullanabilecekleri 16.500 TL’lik para puan hediye edilmiştir. Bu puanlar, askıda kart ve sokak hayvanı mama yardımı kampanyalarında da kullanılabilir.   

Sıfır Atıkta Pandemi Etkisi! Çevre Bilinci Yükseldi

Pandeminin ilk yılının ardından basına yansıyan bu haberde, toplumun çevre bilinci kazanmış olmasının yanı sıra tek kullanımlık ürünlerin satışındaki artışa da dikkat çekilir. Bu dönemde yapılan araştırmalar, pandemi gerekçesiyle insanların %74’ünün lokanta ve kafelerde bile tek kullanımlık bardak, çatal, bıçak ve kaşıkları tercih ettiğini ortaya koymuştur. Artan ambalajlı gıda tüketimi, sıfır atık çalışmalarını sekteye uğratır. Buna ek olarak atık oluşumunun iklim değişikliğini hızlandırdığını ve çevre kirliliğini artırdığını düşünenlerin oranı ise %95’e yükselmiştir. Türkiye, 2023 yılı itibariyle yeşil ekonomiden yıllık 20 milyar dolarlık bir gelir ve %35 geri kazanım sağlamayı amaçlamaktadır. 

Vatandaş Sıfır Atığı Sevdi

2018 yılında Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından hazırlanan bu haberde, sıfır atık projesinin ulusal çapta gördüğü büyük ilgiden bahsedilir. Bakanlığın hizmet binasında 10 aylık bir süreçte 94 ton kağıt, 24 ton plastik, 5 ton cam ve 9,1 ton çeşitli atığın yanı sıra 1860 litre bitkisel yağ toplanarak ekonomiye geri kazandırılmıştır. Sıfır atık alışkanlığı böylece 1600 ağacın kesilmesini önlemiş, sera gazı salınımını ise 18 ton azaltmıştır. Bu yaklaşım, 384 varil petrolün ve 10 ton doğal kaynağın kullanımının da önüne geçmiştir. Alo 181 hattına yapılan aramalarda öğrencilerin bu konu ile ilgili bir dersin müfredata yerleştirilmesini arzu ettikleri de kayıtlara geçmiştir. Sıfır atık haberleri, ülkemizde bu yaklaşımın gittikçe yaygınlaştığını gözler önüne serer. 

Sıfır Atık Projesi ile Ekonomiye 3 Yılda 17 Milyar Liralık Katkı

2021 yılının ilk aylarında yayınlanan sıfır atık haberleri aracılığı ile üç yılın sonunda proje sayesinde elde edilen gelir açıklanmıştır. 17 milyon ton değerlendirilebilir atığın toplandığı ve ekonomiye 17 milyar liralık katkı sağlandığı belirtilmiştir. 2023 yılında Türkiye’de evsel atıkların 38 milyon tona ulaşacağı öngörülmektedir. Büyük bir kısmı geri kazanılarak ham maddeye dönüştürülebilecek olan bu atıkların değerlendirilebilmesi önem arz eder. Bunun için sıfır atık uygulamalarının 2023’e kadar aşamalı olarak tüm ülkeye yayılması planlanır. Bakanlık, 2023 yılında geri dönüşüm oranının %35 olmasını hedeflemektedir. Sıfır atık haberleri aracılığı ile toplumun bilinçlenmesi, bu süreci çok daha kolay bir hâle getirecektir.