Tekstil Geri Dönüşümü Nedir? 

Dünya çapında süren sanayileşme sonucunda sayısı artan üretim tesisleri, doğal kaynakların azalması ve çevre kirliliği gibi problemlerin uluslararası düzeyde öncelikli gündem hâline gelmesine neden olur. Bu çerçevede konuyu hassasiyetle ele alan ülkelerde, kullanılan ürünlerin yeniden kazanımını amaçlayan geri dönüşüm uygulamaları her geçen gün daha fazla önem kazanır. Tekstil geri dönüşümü de bu inovatif ve çevreci çalışmalar içerisinde yer alır. Günümüzde petrol sektörünün ardından en fazla kirlilik yaratan ikinci iş kolu tekstildir. Hâl böyle olunca dünyada kitlesel ölçekte tüketilen tekstil ürünleri, her gün ortaya tonlarca atık çıkarır. Tekstil atığı geri dönüşümü birçok işlemden oluşur. Bu işlemler sırasıyla; atıkların toplanması, ayrıştırılması, işlenmesi ve sonunda elde edilen ham maddeler ile yeniden kullanılabilir ürünlere dönüştürülmesi şeklindedir.  

Tekstil Geri Dönüşüm Belgesi Nasıl Alınır?

Ülkemizde “Tekstil geri dönüşüm belgesi nasıl alınır?” sorusuna cevap niteliği taşıyan yasal bir düzenleme mevcut değildir. Bununla birlikte kuruluşlar atık yönetimi ve çevrenin korunması ile ilgili genel mevzuat metinleri çerçevesinde hareket eder durumdadır. Tekstil geri dönüşüm firmaları; atıkların toplanması, işlenmesi ve ham madde olarak satışı konusunda faaliyet göstermeyi planlayan işletmelerdir. Bu faaliyetlerin güncel mevzuata uygun şekilde sürdürülebilmesi için firmalar, çevre yönetim birimlerinden ya da bakanlıktan yeterlilik almış bir danışmanlık şirketi ile çalışabilir. Ayrıca geri dönüştürülmüş tekstil materyalleri ile üretim yapan firmalar, GRS (Global Recycle Standard) gibi uluslararası sertifikalar almayı da tercih edebilir. GRS, geri dönüşümlü üretim standartlarını belirleyen gönüllülük esaslı bir rehberdir. GRS sertifikası aracılığı ile üreticinin, gözetim zinciri dâhilinde, çevresel ve kimyasal sınırlamalara uyduğu teyit edilir.  

Tekstil Geri Dönüşümü Nasıl Yapılır?

“Tekstil geri dönüşümü nasıl yapılır?” sorusunu cevaplamak için diğer materyallerin yeniden kazanım aşamalarını incelemek uygun olabilir. Tekstil atıkları da diğerleri ile neredeyse aynı evrelerden geçerek geri dönüştürülür. Dönüştürülmek üzere işlenecek tekstil atıkları üretim süreçleri sırasında ortaya çıkar. Bu atıklar iplik üretiminde ortaya çıkan fazlalıklar ile kırpıntı, elyaf ve kumaş parçalarıdır. Kullanılmış tekstil ürünleri de tüketici kaynaklı atıkları meydana getirir. 

Üreticilerden ve tüketicilerden çeşitli yollarla toplanan tekstil atıkları, kumaş rengi ve cinsine göre bir ayrıştırmaya tabi tutulur. Geri dönüşümün en verimli şekilde tamamlanmasında doğru sınıflandırma büyük önem arz eder. Bu aşamada yapılan hatalar, atıkların işlenmesi aşamasında farklı ya da kullanılamayacak kazanımlar elde edilmesine neden olabilir. Sonraki adımda sınıflandırılan atıklar tekstil geri dönüşüm makineleri ile işlenir. Bu yolla geri kazanılan materyaller kullanım amacına göre üreticilere satılarak ekonomiye yeniden değer katar. 

Kumaşın Geri Dönüşümü Nasıl Olur?

Tekstil geri dönüşümü işlemleri içerisinde en riskli ve zahmetli olanı kumaşın yeniden kazanımıdır. Bir kumaşın kalitesi, rengi ve içerisindeki yabancı madde miktarı geri dönüşümüne etki eden unsurlar arasındadır. Bir kumaş atığı, aldığı zarar oranına göre çalışma gerektirir. Kumaştaki boyanın yoğunluğu da geri dönüşüm aşamasında önemlidir. Boya miktarı atık olarak kumaşı değersizleştiren ve onun dönüşümünü zorlaştıran bir husustur. Toplanan plastik şişeler ile atık kumaşlardan elde edilen iplikler sayesinde dokunan geri dönüştürülmüş peştemaller ise harcanan bu zamanın ve emeğin bir ödülü gibidir. Kendiniz ve sevdikleriniz için yeniden kazanılmış tekstil ürünlerini tercih etmek karbon ayak izinizi azaltmanın en etkili yollarından biridir.  

Tekstil Atıkları Nelerden Oluşur?

Tüketici alışkanlıkları ve sanayi üretim süreçleri sonucunda ortaya çıkan geri dönüşüm için değerlendirilebilen tekstil atığı üç ana grup altında toplanır. Bunlardan ilki suni iplik fabrikalarından çıkan üretim atıklarıdır. Tekstil ve konfeksiyon imalatı sırasında oluşan kırpıntı elyaf ve parça atıklar da geri dönüştürülebilir malzemeler arasında yer alır. Tüketiciler nezdinde ömrünü tamamlayan kullanılmış kıyafetlerin ve ev tekstil ürünlerinin de dönüştürülmesi mümkündür.

Tekstil Atıkları Neye Göre Ayrıştırılır?

İşlendikten sonra ham maddeye dönüşecek tekstil atıklarının doğru şekilde ayrıştırılması çok önemli bir aşamadır. Tekstil atıkları, öncelikle renklerine ve pamuklu ya da polyester gibi üretildikleri materyale göre sınıflandırılır. Kumaşta bulunan yabancı madde oranı da ayrıştırma aşamasında göz önünde bulundurulan bir konudur. Buna göre ayrıştırılan tekstil atıklarından benzer renkte ve materyalde olanlar için bir arada işleme süreci başlatılır.   

Tekstil Geri Dönüşümünü Yapmanın Faydaları Nelerdir?

Tekstil geri dönüşümü karbon ayak izinin azaltılmasına katkı sağlayan uygulamalardan bir tanesidir. Tüm atıkların ve tekstil ürünlerinin geri dönüşümü sayesinde bir yandan doğal kaynaklar ve çevre korunurken diğer yandan da enerji tasarrufu sağlanmış olur. Ayrıca bu uygulamalar sayesinde bertaraf edilmesi gereken çöp miktarı da azaltılır. İşlenen tekstil atıklarından elde edilen ham maddelerin ekonomi döngüsüne yeniden katılması ile geleceğe yatırım yapmak mümkün hâle gelir.  

Tişört ve kot pantolon gibi tüketici gözünde basit sayılabilecek iki parçayı üretmek için bile 8 ton ve üstü miktarda su kullanılır. Ayrıca kumaşlar kıyafete dönüşürken tahmin edilemeyecek düzeyde kimyasal, malzeme ve enerji tüketilir. Kumaş boyaları çevreye yüksek oranda kimyasallar salınmasına da sebep olur. Geri dönüştürülmüş banyo havluları yeniden boyama işlemi gerektirmediklerinden hem kimyasal kirlenmenin önüne geçer hem de çevreci bir ürün kullanmanın keyfini yaşatır.   

Tekstil Atığı Geri Dönüşüm Süreci Nasıldır?

Kuruluşlar çevreyi korumak ve karbon salınımını azaltmak üzere dünya çapında uygulanabilir çözümler üretmek için çalışır. Bu yenilikçi çalışmalar, tekstil atıklarının değerlendirilmesinde etkili sonuçlar verir. Uygulamaların başarısı için hem üreticilerin hem de tüketicilerin, tekstil geri dönüşümü konusunda bilgi edinmeleri ve sorumluluk almaları önemlidir. Tekstil geri dönüşümü sürecinin ilk halkasında, evde ve iş yerlerinde ömrünü tamamlayan ürünlerin diğer atıklardan ayrı şekilde biriktirilmesi yer alır. Biriktirilen bu eşyalar, işleme tesislerine ulaştırılmak üzere günümüzde neredeyse tüm belediyelerin yaygınlaştırdığı tekstil geri dönüşüm kutularına atılabilir. İplik fabrikaları ile tekstil üreticileri de kırpıntı, parça ve elyaf gibi artıkları doğrudan işlemeyi yapacak tesise ulaştırabilir. Atıklar işlendikten sonra yeni tekstil ürünlerinin imalatında kullanılacak rejenere elyaf ve iplik ürünleri elde edilir. Yenisinden hiçbir farkı olmayan geri dönüştürülmüş plaj havluları tamamen bu kazanım yöntemleriyle elde edilen ham maddeler ile dokunur. 

Tekstil Atıklarına Yapılan Yanlış Uygulamalar Nelerdir?

Yeniden üretilen tekstil malzemelerini herhangi bir kalite kaybına uğratmayan dönüştürülmüş materyaller, karbon salınımının azaltılmasında ve çevrenin korunmasında büyük pay sahibidir. Bu ürünlerin yeniden değerlendirilmesinin taşıdığı büyük önem çerçevesinde tekstil atıklarının yüzde yüze yakınının geri dönüştürülebilmesi için yoğun Ar-Ge çalışmaları yapılır. Ancak bilinçli ya da bilinçsiz şekilde tercih edilen yanlış uygulamalar, tekstil geri dönüşümünü sekteye uğratabilir.

Tekstil Atıklarının Çevreye Atılması

Tekstil atıklarının biriktirilip uygun şekilde toplama kutularına ya da işleme tesisine ulaştırılması yerine çevreye atılması yapılan hatalı uygulamalardan bir tanesidir. Bu uygulama sebebi ile dönüştürülebilecek çok sayıda değerli tekstil atığı çöpe dönüşür. Doğada kendiliğinden yok olması onlarca yıl süren bu atıklar büyük bir çevre kirliliği yükü oluşturur.

Tekstil Atıklarının Yakılması

Tekstil atıklarının yakılması da olumsuz neticeler doğuran yanlış bir uygulamadır. Bu yöntem değerlendirilebilir tekstil atıklarını yok ederken havanın ve çevrenin kirletilmesine de sebep olur. Tekstil atıklarının yakılması, çevresel zararlarının yanında üretim maliyetlerini azaltıp ekonomiye katkı sağlayacak dönüştürülmüş ürünlerin elde edilme ihtimalini de ortadan kaldırır.