Sera Etkisi Nedir? Nasıl Oluşur?

Küresel ısınma, adından anlaşılacağı üzere tüm dünyayı etkileyen ortak bir problem. Doğanın dengesinin hızla bozulmasına yol açan bu durum, birçok farklı nedenden kaynaklanır. Günlük yaşamda çok yoğun olarak hissedilmese de yerkürenin dengesini bozan bu ısınmanın temel nedeni ise sera gazıdır. Yerküreyi ısıtan, iklim değişikliğine neden olan gaz, havanın yavaş yavaş daha da sıcak olmasına yol açar. 

Dünyanın kendi yaralarını sarmak için yeterli vakit bulamadığı bu günlerde sera etkisi nedir gibi sorular büyük önem arz eder. Tabii ki bu durum sadece birkaç yılda ortaya çıkmış değil. Ozon tabakası delindiğinden bu yana yıllardır savaşılan sera etkisi, küresel ısınmasının temel kaynağıdır. 

Sera gazı etkisi nedir diye merak ediyorsanız her ne kadar acı olsa da bunu basit bir dille anlatabiliriz. İnsan eliyle icat edilen birçok makinenin ve eşyanın havaya saldığı azot ve kükürt gazları, havada birikir. Delinen ozon tabakasından yeryüzüne ulaşan yoğun miktarda ısı ve radyasyon, bu gazlara tutunarak sera etkisi yaratır. Atmosferdeki sıcaklığı bu şekilde artıran sera gazları, iklim değişmelerine yani küresel ısınmaya neden olur. 

Başlıca Sera Gazları Hangileridir?

Artan sıcaklıklar, değişen iklimler, tükenen bitki ve hayvan türleri, eriyen devasa buzullar ve daha birçok benzer durum sera etkisi nedir sorusunu akla getirse de bununla birlikte sera gazlarının neler olduğu da gündeme gelir. Sera gazları, yıllar önce salınması yasaklanan gazlardır. Isıyı tutan ve sera etkisi oluşturan bu gazların başlıcaları kükürt ve azottur. Hatta bunlar öyle kolay kolay yeryüzünün yakasını bırakmaz. Çünkü havaya sıkıca tutunan bu gazlar, buharla birlikte asit etkisi oluşturarak yağmur bulutlarına depolanır ve asit yağmurlarına neden olur. Ardından yağmur olarak zehirli bileşikleri bu kez de toprağa bulaştırır. Buharlaşma, havaya tutunma, yoğuşma ve yağışlarla gerçekleşen bu kısır döngü;  sera etkisinin temelidir. 

Sera Etkisi Yapan Gazlar Nelerdir?

Sera etkisi nedenleri arasında ilk tespit edilen kükürt ve azot, yıllar önce salınması yasaklanan gazlardan ikisidir. Ancak sanayi, ulaşım ve ısınma gibi birçok alanda durmadan üretilen bu gazlar, sera etkisini dünyanın korkulu rüyası hâline getirir. Tabii kükürt ve azotun yanı sıra sera etkisi yaratan birçok farklı gaz bulunur. Karbondioksit, metan, nitröz oksit, hidroflorür karbonlar, prefloro karbonlar ve sülfürhekza florid, sera gazlarıdır. Bu gazların atmosfere yayılan miktarı ise sera gazı emisyonu olarak ifade edilir. 

Sera Gazları Neden Yeryüzünün Isınmasına Neden Olur?

Sera etkisinin neden ısınmaya yol açtığı anlamak konuyu kavramak için son derece önemlidir. Çünkü bu zehirli gazların salınımına bir an önce dur diyebilmek için etkilerini ve işleyiş biçimini de bilmek gerekir. Sera etkisi ve küresel ısınma doğrudan bağlantılıdır. Dünyayı güneşin zararlı ışınlarından koruyan ozon tabakasının delinmesiyle dünya yoğun bir şekilde zararlı güneş ışınlarına maruz kalır. Bu zararlı ışınlar sera etkisiyle birleşince dünya daha fazla ısınmaya başlar. Sera etkisi, tüm havayı etki altına alarak ısının ve radyasyonun daha uzun süre boyunca yeryüzünde kalmasına neden olur. Havaya salınan kükürt ve azot gibi zehirli gazlar, ısıyı tutup yoğunlaştırarak yeryüzünün ısınmasına yol açar. 

Sera Gazları Atmosferde Nasıl Artar?

Sera etkisi, uzun yıllardan bu yana çözüm bulunmaya çalışılan küresel sorunların başında gelir. Çünkü dünyanın tüm dengesini bozmaya yetecek kadar güçlü olan sera, gazların artması ile müthiş bir hıza ulaşır. Sera etkisi nedir sorusunun yanında gazların neden ve nasıl arttığı da büyük önem taşır. 

Sera gazları, aslında doğrudan hava kirliliği ile bağlantılıdır. Yani hava kirliliğine yol açan tüm; ısınma, ulaşım ve sanayi kaynakları, sera etkisi için gerekli gazları havaya salar. Hava kirliliğinin artması ile korkutucu bir hıza ulaşan sera etkisi, bilinçsiz tüketim ve kentleşmeden kaynaklanır. Ucuz olduğu için tercih edilen kömür gibi ısınma yöntemleri, sera etkisi yaratan gazları salar. Bunun yanı sıra belirlenen kurallara uymayan ve dengesiz konumlanan sanayi tesisleri, başta kükürt ve azot olmak üzere sayısız zehirli gaz yayar. Artan özel araç kullanımı ise egzoz gazları ile dünyanın nefesini kesmeye yeter. 

Sera Etkisinin Sonuçları Nelerdir?

Sera etkisi nedir ve nasıl oluşur soruları tamamsa sıra sera etkisi zararlarına geldi. Bu sonuçların hem anlık hem de uzun vadede son derece yıkıcı olacağı kesin. Doğrudan; havayı, suyu ve toprağı kirleten sera etkisi saymakla bitmeyecek zararlara sahiptir. 

• Buzulların erimesine ve okyanus seviyesinin yükselmesine yol açar. 
• Suların artması ile toprak parçaları azalır. 
• Belli bölgelerde taşkın ve kasırga gibi afet riski artar. 
• Bazı bölgelerde ise tam tersi şiddetli kuraklık ve susuzluk görülür. 
• Kış sıcaklıkları artarken ilkbahar erken, sonbahar geç yaşanır. 
• Hayvanların göç dönemleri değişir ve etrafımızda gördüğümüz birçok tür yok olmaya başlar. 
• Küresel ısınmaya yol açar. 
• Zehirli gazları ve hava sıcaklığı ile insan sağlığına olumsuz etkileri bulunur. 
• Kalp rahatsızlıklarından solunum hastalıklarına kadar birçok zarara yol açar. 
• Taşıyıcılık gücü artan hava, bulaşıcı alerjileri ve hastalıkları artırır. 

Nasıl Engellenir?

Sera etkisi, önüne geçilmezse dünyayı kötü sona koşar adımla yaklaştıracak kadar güçlü. Sadece yeryüzünün sıcaklığını artırmakla kalmayıp canlı yaşamını da doğrudan tehdit eden bu etki, geç olmadan çeşitli yöntemlerle önlenebilir. Ancak sera gazlarının etkilerini önlemek için küresel çapta değişikliklere gidilmesi gerekir. Bunun için öncelikle toplum bilinci kazandırılmalı ve ardından teknoloji gerekli önlemleri almak için kullanılmalıdır. 

• Sera gazlarının salınımını yavaşlatmak için az enerjili sanayileşme teşvik edilmelidir. 
• Sanayi tesislerine az enerjili sistem için yeni sera gazı emisyonu sınıfları getirilmelidir. 
• Ulaşımda özel araçlar yerine toplu taşıma tercih edilmelidir. 
• Yakın mesafelerde motorsuz ulaşım araçları için gerekli altyapı sağlanmalıdır. 
• Geri dönüşüm için yeterli atık toplama ve üretim altyapısı geliştirilmelidir.  
• Fazla yakıt harcayan eski kara, hava ve deniz araçları kademeli olarak hizmetten kaldırılmalıdır. 
• Sulak alanlar koruma altına alınarak mümkün olan her alanda ağaçlandırma teşvik edilmelidir. 
• Göl ve göletler doğa dostu sistemlerle arıtılmalıdır. 
• Enerji tüketimi düşük; ısıtma, soğutma ve mutfak aletlerinin kullanımı teşvik edilmelidir. 
• Yaşamın her alanında enerjiyi verimli kullanan aletler tercih edilmelidir. 
• Atık sular arıtılmalı ve mümkün olan yerlerde kullanıma uygun hâle getirilmelidir. 
• Kalorisi düşük ve kalitesiz yakıtlar kullanımdan çekilmelidir. 
• Isınma, ulaşım ve üretim alanları için kalorisi yüksek yakıtlar tercih edilmelidir. 
• Mümkün olan her alanda bölgesel ve doğalgaz ile ısınma sistemleri kullanılmalıdır.
• Fabrika ve ev atıklarının uygunsuz tesislerde yakılarak ortadan kaldırılması önlenmelidir. 
• Her türlü atığın toprağa veya suya karıştırılması kesin yaptırımlarla engellenmelidir. 
• Sanayi tesisleri için uygun baca filtreleme teknolojileri tercih edilmelidir. 
• Sanayi tesisleri, imara açık tüm alanlardan uzak konumlanmalıdır. 
• Motorlu araçların egzoz emisyon muayeneleri periyodik olarak yapılmalıdır.
• Düşük emisyon değerine sahip araçlar tercih edilmelidir. 
• Kişisel bir önlem olarak ev çöpleri ayrıştırılarak biriktirilmeli ve geri dönüşüme kazandırılmalıdır.